ΔΕΝ ΞΕΡΩ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΙΠΑ...
Μια συνηθισμένη απολογητική έκφραση, με ένα βλέμμα κατεβασμένο, δείχνουν πως τα λόγια υπήρξαν απρόσεκτα, η επικοινωνία μας με ένα σημαντικό πρόσωπο της ζωής μας δεν ήταν αυτή, που ποθούσαμε να είναι. Πρόκειται για μια εκ των υστέρων ομολογία της αντίθεσης μεταξύ κρυμμένων συναισθημάτων και του προφορικού λόγου, αλλά και μια πρόσκληση για να κτιστεί κάτι καινούριο πάνω στο παλιό.
Η εμπειρία της επικοινωνίας δείχνει ότι είμαστε δίγλωσσοι, ή μάλλον δίφωνοι. Από τη μια μεριά , μιλάμε, χρησιμοποιούμε την γραμματική και τους συντακτικούς κανόνες και πιθανά ένα πλούσιο εννοιολογικό λεξιλόγιο.. Η εκφορά του λόγου είναι η εξωτερική μας φωνή, αυτή που κρίνουμε «λογικά» ότι θα εκφράσει τον κοινωνικό εαυτό μας, θα μας προφυλάξει από κακοτοπιές, που μπορεί να μας εκθέσουν ή να μας αφήσουν απροστάτευτους.
Από την άλλη, έχουμε τα σήματα του σώματος: Το ύφος, το βλέμμα, τη χροιά της φωνής, τον δισταγμό της ομιλίας, τη σταθερή ή τρεμάμενη φωνή, τις παύσεις και τις σιωπές, ανάμεσα στις λέξεις και τις προτάσεις. Είναι η γλώσσα των συναισθημάτων, η εσωτερική και πιο αυθεντική μας φωνή. Οι δυο φωνές δεν είναι απαραίτητα αντανάκλαση η μια της άλλης ή μάλλον σπάνια βρίσκονται σε αρμονία.
Πολλοί από μας έχουμε βρεθεί στη δυσάρεστη θέση να κρύβουμε τα αληθινά ή όλα τα συναισθήματά μας , να μην μπορούμε να βρούμε τις λέξεις για να δώσουμε όνομα και λεκτική υπόσταση σ αυτό που νιώθουμε. Λέξεις, που ξεστομίζονται τυχαία, παραμένουν άχρηστες, ανίκανες να δώσουν το νόημα που πραγματικά θα θέλαμε.
Μια τέτοια κακή επικοινωνία δεν μπορεί παρά να φέρνει στενοχώρια. Στην ελαττωματική επικοινωνία, το συναίσθημα, που δεν εκφράσθηκε, γίνεται πνιγηρό, ανθρωποφάγο τέρας, που απειλεί να μας κατασπαράξει. με τη μορφή χιλιάδων σκέψεων και ποικιλόμορφων σεναρίων. Τα κρυμμένα, πίσω από άστοχες και φτωχές λέξεις συναισθήματά μας, η απουσία λέξεων - η γνωστή μας σιωπή - θα μεταμφιεσθούν και θα εκφραστούν με αμυντικούς τρόπους: Το άσχημο ύφος, που δείχνει σκληρότητα, η ειρωνεία , η άχαρη και υποκριτική ηρεμία προς τους άλλους μεγαλώνουν τη στενοχώρια και τη μοναξιά.
ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ
1. Ο φόβος
Επικοινωνούμε με τους άλλους, έχοντας το φόβο ότι μπορεί να μας κριτικάρουν, να μας απορρίψουν, να μας θεωρήσουν αδύναμους ή αποτυχημένους. Ο φόβος να απορριφθούμε μας οδηγεί στη δημιουργία ολόκληρου οπλοστάσιου σκέψεων και συμπεριφορών, ικανού να μας προφυλάξει από κάθε κακό. Ο εγωισμός, η ειρωνεία, ο ανταγωνισμός, π.χ, είναι παράγωγα του φόβου της μη υπεροχής. Έτσι, άλλα λέμε και άλλα εννοούμε. Ο φόβος δημιουργεί πλαστές καταστάσεις, πιάνεται από ασήμαντα σημάδια για να κατασκευάσει αποδεικτικά μηνύματα . Ο φόβος στις ανθρώπινες σχέσεις είναι παντού διάχυτος δημιούργημα κάποιων κακών εμπειριών, δικών μας ή άλλων , που μας έκανε να νιώθουμε ευάλωτοι, απειλούμενοι και φοβισμένοι. Και καταλήγουμε όλοι να φοβόμαστε όλους.
2. Οι παραδοσιακοί τρόποι επικοινωνίας
Έχουμε συνηθίσει κάποιους παραδοσιακούς και «ασφαλείς» τρόπους επικοινωνίας. Οι πατροπαράδοτες συνήθειες , που μας έχουν διδάξει τη μυστικότητα και την αυτοσυγκράτηση, κουνούν το λίκνο του φόβου από τη γέννηση μέχρι τον θάνατό μας. Είναι παράδοση, από γενιά σε γενιά, οι ψιθυριστές κουβέντες και η λογοκρισία των συναισθημάτων. Αυτές οι συνήθειες υπαγορεύουν π.χ να μη ξέρουν τα παιδιά μας πόσο τα αγαπάμε - κι έτσι υποκρινόμαστε τους αυστηρούς - να μην ξέρουν οι σύντροφοι πόσο τους έχουμε αδυναμία,- κι έτσι παίζουμε το ρόλο του σκληρού και του αδιάφορου.
3. Οι εσωτερικοί μονόλογοι.
Προσπαθούμε να προφυλαχθούμε από ανύπαρκτους εχθρούς, κάνοντας σενάρια και εσωτερικούς μονόλογους: Υποθέτουμε, υποψιαζόμαστε, συμπεραίνουμε, ερήμην των άλλων, και, τις περισσότερες φορές, καταλήγουμε σε εκ διαμέτρου αντίθετα συμπεράσματα. Δυστυχώς, τις περισσότερες φορές κάνουμε λάθος. Η προσπάθεια να βρούμε τις κατάλληλες λέξεις στον κατάλληλο χρόνο και χώρο - η γνωστή μας λεκτική ετοιμότητα - προκειμένου να έχουμε το «πάνω χέρι», είναι το αποτέλεσμα αυτών των εσωτερικών μονόλογων. Ο χώρος τους είναι ένας χώρος ασαφής και πνιγηρός, φτωχός από εμπειρίες και συγκινήσεις, κινείται ανάμεσα στο ένστικτο και τη διαίσθηση. Οι εσωτερικοί μονόλογοι μας κάνουν να μετράμε απώλειες, γιατί, κάθε συγκεκριμένη στιγμή της ζωής μας χάνεται αμετάκλητα, γίνεται παρελθόν. Οσο και αν τη νοσταλγούμε όσο κι αν σκεφτόμαστε τι κάναμε ή τι δεν κάναμε λάθος, ποτέ πια δεν μπορεί να παρουσιασθεί μπροστά μας, ίδια και απαράλλακτη. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να αλλάξουμε νοοτροπία και αξιοποιήσουμε αυτή τη δυσάρεστη εμπειρία, έτσι ώστε στο παρόν και το μέλλον μας να μπορούμε να μιλάμε άφοβα και να ακούμε προσεκτικά τι μας λένε οι άλλοι.